جلسه شانزدهم ۲۶ مهر ۱۳۹۵
استصحاب/ ادله: روایات/ صحیحه سوم زراره
بحث در نقل کلام مرحوم نایینی در صحیحه سوم زراره بود. گفتیم مرحوم نایینی کلام شیخ انصاری را نقل کردهاند و به آن اشکال میکنند.
ایشان بعد از رد کلام شیخ، ابتدا کلام مرحوم آخوند را ذکر میکنند و بعد مطلب بالاتری را ذکر میکنند.
ایشان فرمودند روایت کبرای استصحاب را اثبات میکند اما تطبیق این کبری بر مورد روایت تقیه است.
بعد میفرمایند بلکه اصلا تطبیق بر مورد هم تقیه نیست. اگر مورد بر استصحاب به طور مطلق تطبیق میشد و قیدی برای آن ذکر نمیشد، مقتضای اطلاق استصحاب این بود که رکعت مشکوک باید متصل به سایر رکعات انجام میگرفت اما این اطلاق قید خورده است و گفتهاند باید رکعت مشکوک را منفصل از سایر رکعات انجام داد.
بنابراین حتی در تطبیق استصحاب بر مورد نیز تقیهای وجود ندارد بلکه اطلاق استصحاب تقیید خورده است.
البته این تقیید به معنای تضییق نیست. تقیید گاهی اوقات مستلزم توسعه است همان طور که مرحوم آخوند نیز در موارد دیگری فرمودهاند. مثلا اطلاق صیغه امر اقتضاء میکند وجوب تعیینی نیست نه تخییری در حالی که این اطلاق موجب تضییق است و تقیید آن موجب توسعه است.
به عبارت دیگر در اینجا استصحاب به لحاظ اصل نخواندن رکعت مشکوک جاری است و میگوید باید رکعت مشکوک اتیان شود اما به لحاظ اینکه این رکعت باید متصل باشد جاری نیست.
و بعد میفرمایند بلکه حتی تقیید نیز وجود ندارد و استصحاب بدون هیچ گونه قیدی جاری است. اطلاق استصحاب اقتضاء میکند مکلف باید رکعت مشکوک را اتیان کند و نسبت به اینکه این رکعت باید متصل باشد یا منفصل باشد ساکت است و برای کیفیت آن باید به سایر ادله مراجعه کرد و متحصل از ادله دیگر این است که کسی که رکعت چهارم را نخوانده است اگر شکی در رکعات نماز ندارد باید رکعت را متصل به سایر رکعات انجام دهد و اگر در رکعات نماز شک دارد باید آن رکعت را منفصل از سایر رکعات انجام دهد.
موضوع وجوب خواندن رکعت منفصل از سایر رکعات مرکب است. کسی که رکعت چهارم را نخوانده است و شک داشته باشد.
شک بالوجدان هست و استصحاب هم تعبدا میگوید مکلف رکعت چهارم را نخوانده است بنابراین باید رکعت را منفصل از سایر رکعات به جا بیاورد.
خلاصه اینکه استصحاب نسبت به اینکه رکعت مشکوک باید متصل باشد یا منفصل باشد ساکت است و مفاد آن صرفا این است که رکعت مشکوک را باید اتیان کرد.
البته در عبارت مرحوم کاظمی اجمال و ابهام وجود دارد ولی به نظر ما منظور ایشان همان است که بیان کردیم و مرحوم اصفهانی نیز در کلامشان به این مطلب اشاره کردهاند (بدون اینکه از نایینی اسم ببرند).
علت اینکه مرحوم نایینی از کلام آخوند رفع ید کردهاند و بیان دیگری ارائه کردند این است که ظاهر روایت این است که هم دلیل وجوب خواندن رکعت چهارم و هم وجوب منفصل خواندن آن، استصحاب است. و لذا ایشان فرمودند کسی که در خواندن رکعت چهارم شک کند، استصحاب اقتضاء میکند رکعت چهارم را بخواند و جریان استصحاب موضوع دلیل وجوب خواندن رکعت چهارم به صورت منفصل را ایجاد میکند.
بنابراین استصحاب هم اثبات میکند رکعت مشکوک را باید اتیان کرد و هم موضوع دلیل دیگری را اثبات میکند که مفادش لزوم منفصل خواندن رکعت چهارم است.
برچسب ها: استصحاب