جلسه سی و ششم ۳ دی ۱۳۹۰

بحث در حجیت ذاتی قطع بود. مرحوم آخوند فرمودند حجیت قطع ذاتی است و لذا قابلیت ردع هم ندارد. و اینکه گفته اند قطع قطاع یا قطع وسواسی حجت نیست یا قطع حاصل از غیر کتاب و سنت حجت نیست بنابر اینکه قطع طریقی باشد صحیح نیست.

مرحوم اصفهانی این را منکر شد و فرمود حجیت قطع امری جعلی است. ایشان بنابر انکار حسن و قبح عقلی به اینجا رسیدند.

و ما گفتیم حسن و قبح عقلی قابل انکار نیست و قبح ظلم و حسن عدل هم از موارد عقلی است و از اولیات است که صرف تصور ظلم و قبح برای تصدیق به آن کافی است و صرف تصور عدل و حسن هم برای تصدیق به آن کافی است و اینکه مرحوم اصفهانی آن را مورد اختلاف دانستند اشتباه است. شاید چون به حکماء نسبت داده اند که این قضایا را از قضایای مشهوره می دانند ایشان فکر کرده اند این موارد مورد اختلاف است در حالی که گفتیم قضایای مشهوره همیشه به معنای قضایای بی واقعیت نیست و از قضایای مشهوره بودن منافاتی با واقعی بودن ندارد. بله قضایای مشهوره متقوم به واقعی بودن نیستنتد اما منافات ندارد که قضایای مشهوره واقعی هم باشند.

علاوه بر این یک منبه بر واقعیت داشتن حسن و قبح عدل و ظلم ذکر می کنیم: اگر مکلف در فرض علم به تکلیف مخالفت کرد عقل امتناعی در عقوبت او نمی بیند. در حالی که اگر خداوند بخواهد عبدی را بدون انجام هیچ گناهی عقاب کند عقل این کار را قبیح می داند. تفاوت حرف ما با حرف مشهور این است که ما نگفتیم استحقاق عقوبت عقلی است بلکه ما می گوییم تفاوتی بین موارد عصیان و عدم عصیان هست. عقل می گوید کسی که عصیانی نکرده است قبیح است عقاب شود.

مرحوم آقای روحانی اشکال دیگری به مرحوم اصفهانی وارد کرده اند. ایشان می گویند اینکه می گویید حسن و قبح عقلی نیست و عقلا جدای از واقعیت حسن را برای عدل و قبح را برای ظلم جعل می کنند. عقلا بر اساس واقعیت و ملاک و مصلحت حکم می کنند و یقینا شما هم قبول دارید این حکم ملاکی دارد. آیا آن ملاک و پشتوانه امری واقعی است یا جعلی؟  اگر بگویید امری واقعی است که حرف شما رد می شود و ثابت می شود حسن عدل و قبح ظلم امری واقعی است و لو بر اساس پشتوانه اش. اگر بگویید امری بدون واقعیت است نقل کلام به آن پشتوانه می کنیم که پشتوانه آن چیست؟ آیا امری عقلی است یا امری عقلایی است؟ اگر بگویید امری واقعی است حرف ما ثابت می شود و اگر بگویید امری واقعی نیست همین طور تسلسل پیدا می کند.

چاپ

 نقل مطالب فقط با ذکر منبع مجاز است