جلسه دهم ۶ مهر ۱۳۹۰


این مورد را ارزیابی کنید
(0 رای‌ها)

بحث در انتاج مقدمات حکمت بود و اینکه این مقدمات که در کلمات قوم مطرح شده است چه آنچه در کلام غیر مرحوم آخوند آمده است و چه آنچه مرحوم آخوند اضافه فرموده است انتاج این مقدمات منوط به یک امر دیگری است که اساس تاثیر مقدمات حکمت در تشکیل ظهور است که اگر آن امر دیگر را در نظر نگیریم حتما مقدمات حکمت منتج و مقتضی انعقاد ظهور کلام در اطلاق نیست. و بر همین اساس بعضی از یک طرف منکر وضع شده اند و از طرف دیگر دچار مشکل شده اند که چگونه می شود که لفظی که وضع ندارد و هر یک از اطلاق و تقیید احتیاج به قرینه دارند حمل بر اطلاق می شود؟ اگر همان طور که تقیید نیاز به قرینه و بیان دارد اطلاق هم نیاز به قرینه و بیان داشته باشد از این مقدمات ظهور کلام در سریان استفاده نمی شود لذا مثل مرحوم روحانی بیان دیگری ارائه کرده اند که برگشت آن به همان وضعی است که ما گفتیم. ایشان گفته است بنای عقلا این است که وقتی لفظی را به صورت مطلق و بدون قید ذکر کردند مطلق مرادشان است. که این یعنی مقدمات حکمت عقیم از انتاج است.

اما به نظر ما نیازی به این نیست. ما مقدمات حکمت را به نوعی تقریب کردیم که مشکل پیشن نیاید و گفتیم یک مقدمه دیگر در این مقدمات نهفته است که با آن مقدمه اطلاق استفاده می شود و اگر آن مقدمه را در نظر نگیریم اطلاق قابل استفاده از مقدمات حکمت نیست.

ما گفتیم دو امر اساسی علاوه بر آنچه گفتند شرط در ظهور کلام در اطلاق است:

۱. که می توان این را تقریبی برای مقدمه اول در کلام دیگران دانست و آن اینکه اصل هر کلامی این است که هر کلامی حاوی تمام مقصود و مراد متکلم از تبیین است. یعنی هر آنچه که می خواهد درباره آن حکم بیان کند با همین کلام بیان کرده است. وقتی گفت اعتق رقبة یعنی هر آنچه مربوط به وجوب عتق رقبة است را با همین کلام گفته است. حال چه به وجدان احراز کنیم که در مقام بیان است یا به اصل عقلایی مقام بیان را کشف کنیم.

مولی در مقام تفهیم هر آنچه مربوط به این کلام هست را با همین کلام بوده است. و لذا اشکال آقای روحانی که گفته است ظهور هر کلامی متوقف بر این است که متکلم در مقام بیان باشد به مرحوم آخوند وارد نیست. در حالی که معنای این که در مقام بیان باشد در مقابل لغو و ... نیست بلکه یعنی در مقام بیان تبیین تمام غرضش باشد در مقابل اینکه در مقام اصل بیان یا در مقام اجمال باشد.

جدی بودن برای انعقاد هر ظهوری لازم است اما این ربطی به مقدمات حکمت ندارد آنچه در مقدمات حکمت اضافه شده است چیزی غیر از در مقام جد بودن است. متکلم باید علاوه بر در مقام جد بودن باید در مقام بیان تمام غرضش باشد. این مقدمه مخصوص به باب اطلاق و تقیید است و مخصوص در تکون ظهور اطلاقی است و این غیر از آن در مقام جد بودن است که در موارد دیگر گفته اند. متکلم در تمام بیان تمام خصوصیات حکمش هست و در مقام بیان تمام غرضش است و لذا مکلف در مقام عمل معطل نمی ماند.

اما گفتیم به این مقدار برای نتیجه کافی نیست. اگر لفظ مجمل باشد اینکه متکلم در مقام بیان باشد برای برداشت منظور او کافی نیست. و در مقام بیان بودن برای رفع اجمال کافی نیست.

لذا از نظر ما یک مقدمه دیگر برای انتاج مقدمات حکمت لازم است و آن این است:

۲. هر گاه امر دائر بین متعین و مردد باشد بنایی از طرف عقلا هست که لفظ را حمل بر متعین می کنند. و برای آن چند مثال زدیم.

در بحث اطلاق و تقیید نیز چون شمول و سریان تعین دارد اما مقید تعینی ندارد لفظ مجمل که دائر بین حمل بر شمول و سریان و بین حمل بر مقید است لفظ حمل بر متعین که اطلاق و شمول و سریان است خواهد شد.

بنای اهل لغت حمل لفظ مجمل دائر بین متعین و مردد بر متعین است.

بر اساس همین مقدمه مرحوم آخوند می گوید باید قدر متیقن در مقام تخاطب را در نظر گرفت. جایی لفظ حمل بر اطلاق می شود که قدر متیقنی نباشد چون قدر متیقن خودش مصداق تعین است و قدر متیقن حتما منظور متکلم هست. پس در نظر مرحوم آخوند هم این مقدمه چهارم وجود داشته است.

جایی که قدر متیقن باشد کلام نه در خصوص قدر متیقن ظهور پیدا می کند و در نه در اطلاق ظهور پیدا می کند. در نتیجه مرحوم آخوند بعد از ضمیمه این مقدمه که ما عرض کردیم چاره از ضمیمه مقدمه عدم وجود قدر متیقن در مقام تخاطب نداشت. و آنچه مهم است قدر متیقن در مقام تخاطب است اما قدر متیقن خارج از مقام محاوره موجب تعین نیست که برخی خواسته اند این اشکال را به مرحوم آخوند بکنند و گفته اند قدر متیقن خارج از مقام محاوره هم متعین است.

اما توجه نکرده اند که قدر متیقن خارج از مقام محاوره در ظهور کلام تعینی ایجاد نمی کند و با وجود قدر متیقن خارج از مقام محاوره باز هم لفظ گویای اطلاق و شمول و سریان هست. اما به خلاف قدر متیقن در مقام تخاطب که باعث ایجاد تعین در مقام محاوره و ظهور کلام است و مانع از حمل لفظ بر اطلاق و شمول و سریان است.

و السلام علیکم



 نقل مطالب فقط با ذکر منبع مجاز است