عدم حجیت قاعده ید در اموال عمومی
در روایت صحیحه محمد بن قیس (من لایحضره الفقیه، جلد ۳، صفحه ۱۰۹) که در کافی و تهذیب هم از عبدالرحمن بن الحجاج (الکافی، جلد ۷، صفحه ۳۵۸ و تهذیب الاحکام، جلد ۶، صفحه ۲۷۳) از امیرالمومنین علیه السلام نقل شده: «قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَيْثُمَا وُجِدَ غُلُولٌ أُخِذَ بِغَيْرِ بَيِّنَةٍ». علماء در توجیه این کلام، مطالب مختلفی بیان کرده‌اند که نوعا بر اساس وجود علم به غلول بودن زره مورد نظر است اما به نظر ما این روایت درصدد بیان این مطلب است که غلول (که در اموال عمومی و بیت المال است) اگر دست کسی باشد باید بتواند اثبات کند به وجه مشروع به او رسیده است و گرنه از او گرفته می‌شود. یعنی در مساله بیت المال این طور نیست که شخص ذوالید منکر باشد و ید اماره ملکیت باشد و حاکم مسلط بر بیت المال نیازمند اقامه بینه باشد بلکه ید در مورد اموال بیت المال حجت و اماره بر ملکیت نیست و لذا کسی که صاحب ید است باید بینه اقامه کند. این مطلب بسیار مهم است و موافق با رویه عقلایی نیز هست. یعنی شارع نیز برای جلوگیری از دست اندازی به بیت المال این قانون مهم را قرار داده و اینکه ید برای اثبات ملکیت در بیت المال و اموال عمومی کافی نیست و ملکیت آنچه جزو اموال عمومی است فقط با بینه و ... قابل اثبات است.
برچسب ها: فایده فقهی, اموال عمومی, غلول, قاعده ید