بحث در بیان آیاتی بود که در کلمات مرحوم آخوند به آنها اشاره نشده است اما برای حجیت خبر واحد به آنها می توان استدلال کرد.

طایفه اول آیاتی بودند که برای الزام مکلفین به پذیرش رسالت انبیاء به امین بودن آنها استدلال شده است. در این آیات هدف این است که اثبات کند حتی مطابق مبنای خود مردم باید قول انبیاء پذیرفته شود. مطابق این آیات انبیاء به امین بودن خودشان به معنای عرفی استدلال کرده اند و امین در معنای عرفی یعنی ثقه.

نه اینکه منظورشان از امین بودن، نوعی امانت باشد که با آن کذب محال باشد.

طایفه دوم

عده ای از آیات هستند که مضمون آنها حجیت مطلق حجج عقلایی است. برخی از این آیات متضمن امر به تبین است از جمله:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَ لاَ تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً  (النساء آیه ۹۴)

آنچه در این آیه آمده است امر به تبین است و تبین یعنی تحصیل حجت و آنچه حجت عرفی است مصداق بینه است. الفاظ در کلمات شارع منزل بر مفاهیم عرفی است نه بر اصطلاحات شرعی.

و لذا قبلا از مرحوم آقای خویی هم نقل کردیم که حتی تقوم به البینة مطلق حجت است نه بینه اصطلاحی و لذا خبر ثقه را هم شامل است.

و یکی از مصادیق بینه و حجت عرفی خبر ثقه است.

در این آیه شریفه می گوید به مجرد احتمال کفر، کسی را نکشید و فحص کنید آیا این عده کافرند یا خیر.

هم چنین آیه نبأ به همین بیان دلالت بر حجیت خبر واحد می کند.

اشکال: اگر استدلال به این آیات مبتنی بر فرض حجیت بینه در نزد عقلاء است دیگر نیازی به این آیات نداریم و همان سیره عقلاء کافی است. خود سیره عقلاء دلیل بر حجیت خبر است و بعد از فرض حجیت خبر، دیگر نیازی به استدلال به آیات نداریم.

جواب: اگر ما به آیات استدلال می کنیم هنوز سیره عقلاء را حجت نمی دانیم.

در این آیات می گوییم آنچه از نظر عقلا بینه است حجت است. نمی گوید آنچه در نزد عقلا بینه است و سیره عقلا هم حجت است معتبر است.

در این آیات فقط معنای لغوی را از عرف و عقلا اخذ می کنیم نه صحت و حجیت آن را.

آنچه عرفا بینه است را شارع اعتبار کرده است چه بنای عقلا حجت باشد و چه نباشد.

و لذا اگر به سیره اشکال کردیم و گفتیم امضای شارع کشف نمی شود با این حال می توان به این آیات تمسک کرد.

ما برای استدلال به این آیات نیاز به اثبات حجیت بنای عقلا و امضای سیره آنها نداریم بلکه هر آنچه عرفا بینه باشد را شارع معتبر می داند هر چند بنای عقلا هم حجت نباشد یا نتوان امضای آن را کشف کرد.

آیه دیگر:

عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْكَاذِبِينَ  (التوبة آیه ۴۳)

كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ (البقرة آیه ۱۸۷)

در تمام این آیات می گوید بینه عرفی تحصیل کنید.